Kỷ niệm 36 năm Ngày giải phóng Đà Nẵng (29-3-1975 – 29-3-2011): Những ngày đầu giải phóng
Cập nhật: Thứ ba, 29/3/2011 - 0h0'
(Cadn.com.vn) - Để nắm tình
hình địch, Ban An ninh Khu 5 (BANK5) điều động một số đồng chí thành lập 3 tổ
điệp báo. Đồng chí Hoàng Lượng, phụ trách tổ ở Nha Trang, thủ phủ Quân khu 2
ngụy; đồng chí Nguyễn Đăng Vự, phụ trách tổ TX Quảng Ngãi; còn tôi phụ trách tổ
ở Đà Nẵng, thủ phủ của Quân khu I. Tổ của tôi còn có đồng chí Nguyễn Hạnh Kiểm
(nguyên Giám đốc CA tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng) và anh Nguyễn Hòa được rút từ Ban
An ninh ĐặC khu Quảng Đà (BANĐKQĐ) lên. Sau đợt tấn công giải phóng Buôn Ma
Thuột, sáng 15-3-1975, tôi được gọi gấp về BANK5 nhận lệnh. Sau hơn một ngày đi
bộ về căn cứ, tôi được truyền đạt Nghị quyết Khu ủy 5 là quyết tâm giải phóng
Đà Nẵng. Anh Nguyễn Sanh Châu, Trưởng BANK5 giao nhiệm vụ cho tổ chúng tôi phải
bám sát địa bàn, chuẩn bị lực lượng, xây dựng cơ sở nội thành phục vụ cho việc
tiếp quản Đà Nẵng. Các loại tài liệu, danh sách các trụ sở, nơi ở của các tên
ác ôn, tình báo, gián điệp, cảnh sát, chiêu hồi, các tổ chức phản động... được
soát xét lại lần cuối cùng.
Ngày 16-3, tôi xuống địa
bàn, trên đường đi gặp đồng chí Hoàng Văn Lai, Trưởng BANĐKQĐ, đồng chí Lai
hỏi: “Ban gọi anh về có việc chi?”.
“Nhận lệnh giải phóng Đà Nẵng” - tôi trả lời nhanh. Khi tôi xuống địa bàn phổ biến
Nghị quyết của Khu ủy và tách ra thành 2 mũi bám sát thành phố. Cơ sở báo lúc
này tình hình địch ở Đà Nẵng rất rối loạn. Ngày 24-3, ta cắt đường rút của
ngụy, giải phóng TX Tam Kỳ. Ngày 26-3, địch rút chạy khỏi Huế, số đông ngụy
quân, ngụy quyền đổ dồn về Đà Nẵng. Ngày 28-3, pháo của ta bắt đầu nã vào sân
bay Đà Nẵng và quân ta chiếm lĩnh được một vài vị trí trọng yếu. Sáng 29-3, các
lực lượng vũ trang ồ ạt tiến vào thành phố. Tôi và đồng chí Nguyễn Hạnh Kiểm
cũng có mặt trong giờ phút lịch sử ấy. Chúng tôi mặc bộ đồ quân giải phóng, đeo
súng K59, đội mũ tai bèo vào thành phố. Lúc này binh lính, cảnh sát, thương phế
binh ngụy trút bỏ hết quân phục, súng đạn chạy loạn xạ trên phố. Dân hai bên
đường nhìn tôi và anh Kiểm với vẻ rất lạ lùng. Tôi nghe ai đó nói: “Giải phóng
cũng như mình chứ có chi khác đâu hè”. Anh Kiểm đưa tôi đến nhà một cơ sở của
anh tại đường Thống Nhất. Được cơ sở hướng dẫn, chúng tôi trưng dụng chiếc xe
của một đại tá ngụy ở gần đó đã chạy thoát thân vài hôm trước và cùng cơ sở
biết lái xe đi làm nhiệm vụ. Xe chúng tôi tức tốc ập tới Tòa Tổng lãnh sự Mỹ.
Đến nơi, thấy cổng mở, bàn ghế ngổn ngang nhưng tài liệu không còn và thấy lò
thiêu tài liệu vẫn còn nóng hổi. Xe chúng tôi tiếp tục chạy sang Trại Huấn
luyện biệt kích ở Sơn Trà, thu được một số tài liệu quan trọng. Tại đây, các
trang thiết bị, vũ khí của biệt kích vẫn còn nguyên vẹn. Chúng tôi khóa cổng,
dán niêm phong của Ủy ban Quân quản (UBQQ). Lúc này, phía ngoài biển có 3 chiếc
tàu lớn, quân lính chen chúc, xô đẩy lẫn nhau để lên tàu. Thỉnh thoảng lại có
tiếng súng từ xa vọng lại. Người lái xe cười bảo: “Mấy bữa trước, trung tướng
Ngô Quang Trưởng, Tư lệnh Vùng I chiến thuật tuyên bố sẽ tử thủ Đà Nẵng và nếu
cộng sản vào được Đà Nẵng phải bước qua xác hắn thế mà bây giờ đã chuồn đâu mất
tiêu rồi”.
Xe chúng tôi tiếp tục chạy
tới Nha Cảnh sát Trung phần, phân công lực lượng canh giữ các kho vũ khí, tài
liệu, trang thiết bị quân sự. Biết bộ phận tiền phương của BANĐKQĐ do anh Hoàng
Văn Lai chỉ huy đã chiếm lĩnh được Ty Cảnh sát Gia Long ngụy, chúng tôi đến báo
cáo một số tình hình với anh. Anh bảo: “Lực lượng ta đang có mặt trong thành
phố. Một vài đơn vị đã chiếm giữ trọn
vẹn được sân bay, tòa thị chính, nhà máy điện, nhà máy nước.
Tối đến, tại Ty Cảnh sát
Gia Long, anh Lai nghe các cánh quân của BANĐKQĐ và tổ công tác của chúng tôi
báo cáo tình hình trong ngày và triển khai nhiệm vụ. Anh nói: “Cầu trên QL1 đã
bị địch phá, lực lượng chủ lực đang bắc cầu phao để tăng cường quân vào. Theo
tài liệu của chúng ta, hiện nay, toàn thành phố có khoảng 10 vạn tên địch,
chúng ta cần phải biết chúng đang ở đâu, đặc biệt là những đối tượng nguy hiểm
để kêu gọi trình diện và truy bắt”. Anh Hoàng Văn Lai báo cáo Chủ tịch UBQQ bắt
đầu làm thủ tục trình diện vào ngày 31-3. Sau một lát nhíu mày suy nghĩ, anh
Lai hỏi: “Lực lượng BANĐKQĐ lâu nay làm công tác đánh địch, diệt ác, phá kiềm,
chưa có kinh nghiệm làm các thủ tục trình diện. Ai có ý kiến gì hay về việc này
không?”. Tôi và anh Vọng là cán bộ CA chi viện cho BANĐKQĐ. Anh Vọng đã từng
làm công tác đăng ký trình diện tại CATP Hà Nội khi giải phóng thủ đô
(10-1954), còn tôi cũng đã làm công tác này khi giải phóng TP Hải Phòng nên đề
xuất ý kiến. Hai anh em chúng tôi nêu ra một số công việc phải làm gấp. Thế là
lời hiệu triệu, tuyên truyền được giao cho Ban Tuyên giáo tỉnh, mẫu mã, nội
dung khai báo, giấy chứng nhận trình diện… do tôi và anh Vọng soạn thảo rồi cho
in ấn ngay. Cấp tỉnh chịu trách nhiệm đăng ký trình diện số sĩ quan từ đại úy
trở lên, các đối tượng cầm đầu đảng phái phản động, số còn lại giao cho UBQQ
cấp quận và cho xe đi các ngả đường kêu gọi đăng ký trình diện.
Sáng 3-4, rất đông người
xúm đến trước trụ sở Tòa án trên đường Bạch Đằng, địa điểm đăng ký trình diện
của UBQQ nhưng rất lâu vẫn không thấy ai vào bàn đăng ký vì họ sợ bị cách mạng
bắt. Gần trưa mới có một người trông vẻ trí thức, mặc bộ veston, thắt cà vạt,
đội mũ phớt bước vào bỏ mũ chào tôi. Sau khi ngồi, ông ta chìa tấm thẻ với chức
danh Tỉnh phó Hội An. Tôi làm thủ tục đăng ký và cấp giấy đã trình diện cho ông
ta và bảo về nhà. Ông ta ngạc nhiên hỏi lại: “Thưa ông, tôi được tự do?”. “Đúng
vậy, ông cứ về tiếp tục khai báo những việc đã yêu cầu trong mẫu này” - tôi nói
như khẳng định. Nét mặt ông ta hớn hở, lộ rõ sự vui mừng. Thấy ông ta bình thản
bước ra ngoài, 2 người khác từ bên ngoài bước vào, họ đưa ra 2 giấy chứng minh
mang quân hàm cấp trung tá Quân khu I ngụy. Sau khi căn dặn, tôi cấp giấy chứng
nhận để họ ra về. Thấy sĩ quan cỡ bự cấp tá
ra trình diện rồi về lại gia đình, nên buổi chiều họ xô đẩy nhau để được
vào trình diện sớm, trong đó có người đưa giấy tờ để chứng minh mình là thủ quỹ
kho bạc Đà Nẵng rồi đưa cho tôi chùm chìa khóa và nói rằng kho bạc hiện còn
nguyên vẹn. Anh ta còn đưa cho tôi một số mẫu tiền ngụy quyền Sài Gòn giả để
tiện việc phân biệt. Lát sau, một thiếu tá bảo quản kho tài liệu của cơ quan
tình báo “Biệt đội sưu tầm” vào trình diện. Tôi mừng quá, bởi đó là những tài
liệu rất cần thiết mà chúng tôi chưa thu giữ được. “Kho tài liệu ở đâu, còn
không?” - tôi hỏi gấp gáp. “Dạ, thưa ông, còn nguyên, tôi vừa ở đó tới đây ” -
anh ta trả lời. Thế là tôi cùng anh Kiểm lên xe đến ngay kho tài liệu trên
đường Nguyễn Du thì thấy một đơn vị bộ đội thông tin đang tiếp quản. Lúc này bộ
đội đang vứt bừa bãi tài liệu, giấy tờ trong kho ra ngoài để có chỗ nghỉ. Tôi
và anh Kiểm gặp người chỉ huy của đơn vị, xuất trình giấy chứng nhận sĩ quan
BANK5 và đề nghị đơn vị chuyển toàn bộ tài liệu vào một phòng lớn rồi tiến hành niêm phong, giao cho quân đội bảo
vệ...
Ngày 3-4, Đoàn công tác
binh vận, Bộ Quốc phòng đến yêu cầu tiếp nhận công tác đăng ký trình diện. Anh
Hoàng Văn Lai đồng ý giao cho quân đội và lực lượng an ninh tiếp tục nắm thông
tin các tình báo, gián điệp, cảnh sát, nhân viên ngụy quyền để có kế hoạch xử
lý phù hợp. Ngày 4-4, một đoàn cán bộ mang giấy giới thiệu của Ngân hàng Trung
ương do anh lính quản lý kho bạc hôm nọ dẫn đến. Đoàn công tác đề nghị tôi giao
chùm chìa khóa các két sắt để Ngân hàng quản lý.
Ngày 5-4, thấy số binh lính
trình diện thưa dần và dứt hẳn, anh Hoàng Văn Lai ra lệnh cho lực lượng an ninh
phối hợp với tổ công tác của chúng tôi tiến hành truy bắt các đối tượng ngoan
cố, không chịu trình diện và qua đó một số đối tượng đã bị bắt, khám xét, thu
giữ được nhiều tài liệu quan trọng. Cơ sở của anh Nguyễn Hạnh Kiểm phát hiện một
Bộ trưởng của chính quyền Sài Gòn ra công cán ở Đà Nẵng bị kẹt lại, đang ở
trong nhà người thân, không chịu khai báo. Tôi và anh Kiểm tức tốc đến nơi. Khi
được tiếp cận chúng tôi, ông ta nhận ngay là Bộ trưởng KINH tế. Tôi hỏi vị Bộ
trưởng: “Ông thấy tình hình Đà Nẵng mấy ngày qua ra sao?”. Ông ta trả lời: “Rất
yên ổn. Tôi cứ tưởng cộng sản thế này, thế kia, ai ngờ các ông rất tốt. Các ông
không phải như tôi và nhiều binh lính Việt Nam cộng hòa lầm tưởng”. Chúng tôi
đưa ông ta về trụ sở, giải thích sự khoan hồng của cách mạng, đồng thời đề xuất
với cấp trên cho ông ta về lại Sài Gòn để tuyên truyền rằng không có sự tắm
máu, thanh trừng của cộng sản ở các vùng vừa được giải phóng như địch từng rêu
rao. Được cấp trên chấp nhận, chúng tôi làm các thủ tục cần thiết rồi đưa ông
ta vào Nha Trang, bàn giao cho tổ công tác của anh Hoàng Lượng để tiếp tục đưa
vào Sài Gòn.
Ngày 9-4, 250 CBCS CATP Hải
Phòng tăng cường cho lực lượng ANĐKQĐ bằng đường thủy. Tôi cũng có mặt trong tổ
công tác của lực lượng ANĐKQĐ đón đoàn và tất cả số CBCS này được anh Hoàng Văn
Lai bố trí ngay cho các đơn vị nghiệp vụ và an ninh quận để tiếp tục giữ gìn
ANCT trong những ngày đầu Đà Nẵng mới giải phóng.
Thái
Mỹ
Ghi theo lời kể của Đại tá Vũ Đình Cảnh,
nguyên cán bộ ANK5, Phó chỉ huy AN CATP Hải Phòng.
nguyên cán bộ ANK5, Phó chỉ huy AN CATP Hải Phòng.
CADN