Thứ Ba, 29 tháng 3, 2011

[Bài viết] Những ngày đầu giải phóng - Đại tá Vũ Đình Cảnh

Kỷ niệm 36 năm Ngày giải phóng Đà Nẵng (29-3-1975 – 29-3-2011): Những ngày đầu giải phóng

Cập nhật: Thứ ba, 29/3/2011 - 0h0'

(Cadn.com.vn) - Để nắm tình hình địch, Ban An ninh Khu 5 (BANK5) điều động một số đồng chí thành lập 3 tổ điệp báo. Đồng chí Hoàng Lượng, phụ trách tổ ở Nha Trang, thủ phủ Quân khu 2 ngụy; đồng chí Nguyễn Đăng Vự, phụ trách tổ TX Quảng Ngãi; còn tôi phụ trách tổ ở Đà Nẵng, thủ phủ của Quân khu I. Tổ của tôi còn có đồng chí Nguyễn Hạnh Kiểm (nguyên Giám đốc CA tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng) và anh Nguyễn Hòa được rút từ Ban An ninh ĐặC khu Quảng Đà (BANĐKQĐ) lên. Sau đợt tấn công giải phóng Buôn Ma Thuột, sáng 15-3-1975, tôi được gọi gấp về BANK5 nhận lệnh. Sau hơn một ngày đi bộ về căn cứ, tôi được truyền đạt Nghị quyết Khu ủy 5 là quyết tâm giải phóng Đà Nẵng. Anh Nguyễn Sanh Châu, Trưởng BANK5 giao nhiệm vụ cho tổ chúng tôi phải bám sát địa bàn, chuẩn bị lực lượng, xây dựng cơ sở nội thành phục vụ cho việc tiếp quản Đà Nẵng. Các loại tài liệu, danh sách các trụ sở, nơi ở của các tên ác ôn, tình báo, gián điệp, cảnh sát, chiêu hồi, các tổ chức phản động... được soát xét lại lần cuối cùng.
Các đồng chí lãnh đạo BANĐKQĐ. 
Ngày 16-3, tôi xuống địa bàn, trên đường đi gặp đồng chí Hoàng Văn Lai, Trưởng BANĐKQĐ, đồng chí Lai hỏi:  “Ban gọi anh về có việc chi?”. “Nhận lệnh giải phóng Đà Nẵng” - tôi trả lời nhanh. Khi tôi xuống địa bàn phổ biến Nghị quyết của Khu ủy và tách ra thành 2 mũi bám sát thành phố. Cơ sở báo lúc này tình hình địch ở Đà Nẵng rất rối loạn. Ngày 24-3, ta cắt đường rút của ngụy, giải phóng TX Tam Kỳ. Ngày 26-3, địch rút chạy khỏi Huế, số đông ngụy quân, ngụy quyền đổ dồn về Đà Nẵng. Ngày 28-3, pháo của ta bắt đầu nã vào sân bay Đà Nẵng và quân ta chiếm lĩnh được một vài vị trí trọng yếu. Sáng 29-3, các lực lượng vũ trang ồ ạt tiến vào thành phố. Tôi và đồng chí Nguyễn Hạnh Kiểm cũng có mặt trong giờ phút lịch sử ấy. Chúng tôi mặc bộ đồ quân giải phóng, đeo súng K59, đội mũ tai bèo vào thành phố. Lúc này binh lính, cảnh sát, thương phế binh ngụy trút bỏ hết quân phục, súng đạn chạy loạn xạ trên phố. Dân hai bên đường nhìn tôi và anh Kiểm với vẻ rất lạ lùng. Tôi nghe ai đó nói: “Giải phóng cũng như mình chứ có chi khác đâu hè”. Anh Kiểm đưa tôi đến nhà một cơ sở của anh tại đường Thống Nhất. Được cơ sở hướng dẫn, chúng tôi trưng dụng chiếc xe của một đại tá ngụy ở gần đó đã chạy thoát thân vài hôm trước và cùng cơ sở biết lái xe đi làm nhiệm vụ. Xe chúng tôi tức tốc ập tới Tòa Tổng lãnh sự Mỹ. Đến nơi, thấy cổng mở, bàn ghế ngổn ngang nhưng tài liệu không còn và thấy lò thiêu tài liệu vẫn còn nóng hổi. Xe chúng tôi tiếp tục chạy sang Trại Huấn luyện biệt kích ở Sơn Trà, thu được một số tài liệu quan trọng. Tại đây, các trang thiết bị, vũ khí của biệt kích vẫn còn nguyên vẹn. Chúng tôi khóa cổng, dán niêm phong của Ủy ban Quân quản (UBQQ). Lúc này, phía ngoài biển có 3 chiếc tàu lớn, quân lính chen chúc, xô đẩy lẫn nhau để lên tàu. Thỉnh thoảng lại có tiếng súng từ xa vọng lại. Người lái xe cười bảo: “Mấy bữa trước, trung tướng Ngô Quang Trưởng, Tư lệnh Vùng I chiến thuật tuyên bố sẽ tử thủ Đà Nẵng và nếu cộng sản vào được Đà Nẵng phải bước qua xác hắn thế mà bây giờ đã chuồn đâu mất tiêu rồi”.
Xe chúng tôi tiếp tục chạy tới Nha Cảnh sát Trung phần, phân công lực lượng canh giữ các kho vũ khí, tài liệu, trang thiết bị quân sự. Biết bộ phận tiền phương của BANĐKQĐ do anh Hoàng Văn Lai chỉ huy đã chiếm lĩnh được Ty Cảnh sát Gia Long ngụy, chúng tôi đến báo cáo một số tình hình với anh. Anh bảo: “Lực lượng ta đang có mặt trong thành phố. Một vài đơn vị  đã chiếm giữ trọn vẹn được sân bay, tòa thị chính, nhà máy điện, nhà máy nước.
Lực lượng ANĐKQĐ trước ngày giải phóng Đà Nẵng. 
Tối đến, tại Ty Cảnh sát Gia Long, anh Lai nghe các cánh quân của BANĐKQĐ và tổ công tác của chúng tôi báo cáo tình hình trong ngày và triển khai nhiệm vụ. Anh nói: “Cầu trên QL1 đã bị địch phá, lực lượng chủ lực đang bắc cầu phao để tăng cường quân vào. Theo tài liệu của chúng ta, hiện nay, toàn thành phố có khoảng 10 vạn tên địch, chúng ta cần phải biết chúng đang ở đâu, đặc biệt là những đối tượng nguy hiểm để kêu gọi trình diện và truy bắt”. Anh Hoàng Văn Lai báo cáo Chủ tịch UBQQ bắt đầu làm thủ tục trình diện vào ngày 31-3. Sau một lát nhíu mày suy nghĩ, anh Lai hỏi: “Lực lượng BANĐKQĐ lâu nay làm công tác đánh địch, diệt ác, phá kiềm, chưa có kinh nghiệm làm các thủ tục trình diện. Ai có ý kiến gì hay về việc này không?”. Tôi và anh Vọng là cán bộ CA chi viện cho BANĐKQĐ. Anh Vọng đã từng làm công tác đăng ký trình diện tại CATP Hà Nội khi giải phóng thủ đô (10-1954), còn tôi cũng đã làm công tác này khi giải phóng TP Hải Phòng nên đề xuất ý kiến. Hai anh em chúng tôi nêu ra một số công việc phải làm gấp. Thế là lời hiệu triệu, tuyên truyền được giao cho Ban Tuyên giáo tỉnh, mẫu mã, nội dung khai báo, giấy chứng nhận trình diện… do tôi và anh Vọng soạn thảo rồi cho in ấn ngay. Cấp tỉnh chịu trách nhiệm đăng ký trình diện số sĩ quan từ đại úy trở lên, các đối tượng cầm đầu đảng phái phản động, số còn lại giao cho UBQQ cấp quận và cho xe đi các ngả đường kêu gọi đăng ký trình diện.
Sáng 3-4, rất đông người xúm đến trước trụ sở Tòa án trên đường Bạch Đằng, địa điểm đăng ký trình diện của UBQQ nhưng rất lâu vẫn không thấy ai vào bàn đăng ký vì họ sợ bị cách mạng bắt. Gần trưa mới có một người trông vẻ trí thức, mặc bộ veston, thắt cà vạt, đội mũ phớt bước vào bỏ mũ chào tôi. Sau khi ngồi, ông ta chìa tấm thẻ với chức danh Tỉnh phó Hội An. Tôi làm thủ tục đăng ký và cấp giấy đã trình diện cho ông ta và bảo về nhà. Ông ta ngạc nhiên hỏi lại: “Thưa ông, tôi được tự do?”. “Đúng vậy, ông cứ về tiếp tục khai báo những việc đã yêu cầu trong mẫu này” - tôi nói như khẳng định. Nét mặt ông ta hớn hở, lộ rõ sự vui mừng. Thấy ông ta bình thản bước ra ngoài, 2 người khác từ bên ngoài bước vào, họ đưa ra 2 giấy chứng minh mang quân hàm cấp trung tá Quân khu I ngụy. Sau khi căn dặn, tôi cấp giấy chứng nhận để họ ra về. Thấy sĩ quan cỡ bự cấp tá  ra trình diện rồi về lại gia đình, nên buổi chiều họ xô đẩy nhau để được vào trình diện sớm, trong đó có người đưa giấy tờ để chứng minh mình là thủ quỹ kho bạc Đà Nẵng rồi đưa cho tôi chùm chìa khóa và nói rằng kho bạc hiện còn nguyên vẹn. Anh ta còn đưa cho tôi một số mẫu tiền ngụy quyền Sài Gòn giả để tiện việc phân biệt. Lát sau, một thiếu tá bảo quản kho tài liệu của cơ quan tình báo “Biệt đội sưu tầm” vào trình diện. Tôi mừng quá, bởi đó là những tài liệu rất cần thiết mà chúng tôi chưa thu giữ được. “Kho tài liệu ở đâu, còn không?” - tôi hỏi gấp gáp. “Dạ, thưa ông, còn nguyên, tôi vừa ở đó tới đây ” - anh ta trả lời. Thế là tôi cùng anh Kiểm lên xe đến ngay kho tài liệu trên đường Nguyễn Du thì thấy một đơn vị bộ đội thông tin đang tiếp quản. Lúc này bộ đội đang vứt bừa bãi tài liệu, giấy tờ trong kho ra ngoài để có chỗ nghỉ. Tôi và anh Kiểm gặp người chỉ huy của đơn vị, xuất trình giấy chứng nhận sĩ quan BANK5 và đề nghị đơn vị chuyển toàn bộ tài liệu vào một phòng lớn rồi  tiến hành niêm phong, giao cho quân đội bảo vệ...
Ngày 3-4, Đoàn công tác binh vận, Bộ Quốc phòng đến yêu cầu tiếp nhận công tác đăng ký trình diện. Anh Hoàng Văn Lai đồng ý giao cho quân đội và lực lượng an ninh tiếp tục nắm thông tin các tình báo, gián điệp, cảnh sát, nhân viên ngụy quyền để có kế hoạch xử lý phù hợp. Ngày 4-4, một đoàn cán bộ mang giấy giới thiệu của Ngân hàng Trung ương do anh lính quản lý kho bạc hôm nọ dẫn đến. Đoàn công tác đề nghị tôi giao chùm chìa khóa các két sắt để Ngân hàng quản lý.
Ngày 5-4, thấy số binh lính trình diện thưa dần và dứt hẳn, anh Hoàng Văn Lai ra lệnh cho lực lượng an ninh phối hợp với tổ công tác của chúng tôi tiến hành truy bắt các đối tượng ngoan cố, không chịu trình diện và qua đó một số đối tượng đã bị bắt, khám xét, thu giữ được nhiều tài liệu quan trọng. Cơ sở của anh Nguyễn Hạnh Kiểm phát hiện một Bộ trưởng của chính quyền Sài Gòn ra công cán ở Đà Nẵng bị kẹt lại, đang ở trong nhà người thân, không chịu khai báo. Tôi và anh Kiểm tức tốc đến nơi. Khi được tiếp cận chúng tôi, ông ta nhận ngay là Bộ trưởng KINH tế. Tôi hỏi vị Bộ trưởng: “Ông thấy tình hình Đà Nẵng mấy ngày qua ra sao?”. Ông ta trả lời: “Rất yên ổn. Tôi cứ tưởng cộng sản thế này, thế kia, ai ngờ các ông rất tốt. Các ông không phải như tôi và nhiều binh lính Việt Nam cộng hòa lầm tưởng”. Chúng tôi đưa ông ta về trụ sở, giải thích sự khoan hồng của cách mạng, đồng thời đề xuất với cấp trên cho ông ta về lại Sài Gòn để tuyên truyền rằng không có sự tắm máu, thanh trừng của cộng sản ở các vùng vừa được giải phóng như địch từng rêu rao. Được cấp trên chấp nhận, chúng tôi làm các thủ tục cần thiết rồi đưa ông ta vào Nha Trang, bàn giao cho tổ công tác của anh Hoàng Lượng để tiếp tục đưa vào Sài Gòn.
Ngày 9-4, 250 CBCS CATP Hải Phòng tăng cường cho lực lượng ANĐKQĐ bằng đường thủy. Tôi cũng có mặt trong tổ công tác của lực lượng ANĐKQĐ đón đoàn và tất cả số CBCS này được anh Hoàng Văn Lai bố trí ngay cho các đơn vị nghiệp vụ và an ninh quận để tiếp tục giữ gìn ANCT trong những ngày đầu Đà Nẵng mới giải phóng.
Thái Mỹ
Ghi theo lời kể của Đại tá Vũ Đình Cảnh,
nguyên cán bộ ANK5, Phó chỉ huy AN CATP Hải Phòng.
CADN